Pamięć do odkrycia

W zeszłym roku po raz pierwszy w naszym mieście odbył się Festiwal Tańca Współczesnego „Pamięć miasta”. Miałam okazję zapowiadać to wydarzenie, a swoimi wrażeniami tuż po dzielił się Adam Florczyk. Oboje zgodnie stwierdziliśmy, że Częstochowie taki powiew świeżości był potrzebny. Dlatego tak bardzo cieszy, że już we wrześniu (od 2 do 15) będziemy mogli uczestniczyć w drugiej edycji tego projektu.

Kuratorka Festiwalu – Anna Królica – swój czas i pracę zawodową dzieli między Częstochowę a Kraków, w którym na co dzień mieszka. Jednak to pierwsze lata spędzone tutaj i dom rodzinny usytuowany blisko dawnego getta miały największy wpływ na potrzebę połączenia jej pasji oraz kariery – tańca – z pamięcią o żydowskich sąsiadach. Jak sama mówi: Pamięć miejsca przesuwa nas w kierunku antropologii miasta i przedwojennej wielokulturowej historii Częstochowy. Przed wojną mieszkało tu ponad czterdzieści tysięcy Żydów Częstochowian. Tworzyli oni bardzo silną społeczność, intensywnie uczestniczyli w życiu miasta, wpływając na jego rozwój kulturalny, ekonomiczny i handlowy. Celem projektu jest upamiętnienie dawnych mieszkańców miasta poprzez odniesienie się do pamięci miasta. Co miasto i jego mieszkańcy pamiętają dziś, kiedy w przestrzeni nie zostały wyraźne symbole takie jak budynki czy instytucje?

Na te pytania pragnie jednak odpowiedzieć w sposób nieoczywisty, bo nie jako historyczka czy literaturoznawczyni, ale ekspertka w dziedzinie tańca. Anna Królica jest bowiem historyczką, krytyczką i kuratorką tańca. Od wielu lat specjalizuje się w tańcu współczesnym. Kuratorowała m.in. projektowi „Maszyna choreograficzna” w krakowskiej Cricotece czy poznańskiemu „Archiwum ciała”. „Pamięć miasta” to jej najnowszy projekt, który ma szansę stać się stałym punktem na mapie wydarzeń kulturalnych naszego miasta, za co bardzo mocno trzymam kciuki. Są to bowiem wydarzenia nietuzinkowe, pochodzące z takiej przestrzeni sztuki, która w Częstochowie z pewnością nie jest najbardziej popularna. Oczywiście mamy Częstochowski Teatr Tańca czy Społeczną Szkołę Baletową, a także wiele prywatnych szkół tanecznych. Jednak połączenie historii, tkanki miejskiej z gestem, ruchem, ciałem to naprawdę coś oryginalnego. Pokazał to już zeszłoroczny spacer performatywny po części Starego Miasta, w której mieszkali przede wszystkim Żydzi. W tym roku ci, którym nie udało się dotrzeć ostatnim razem, będą mieli okazję to nadrobić.

Obok wydarzeń performatywnych, spektakli, warsztatów, dyskusji, wystaw pojawią się też spotkania. Chciałabym szczególnie polecić to wokół książki „Dwa życia Yana. Historia Jana Majznera-Michalskiego” Aleksandry Pluty. Jest ona poświęcona postaci Jana Majznera-Michalskiego, który urodził się w 1932 roku w Częstochowie. Irit Amiel ma już w naszym mieście swoje miejsce, a przede wszystkim miejsce w naszej pamięci. O Michalskim wiemy tak naprawdę niewiele. Jan w wieku dwunastu lat trafił do Brazylii i tam zajął się zawodowo teatrem oraz aktorstwem. W 1973 roku przyjechał do Polski i odwiedził rodzinną Częstochowę. To spotkanie to świetna okazja, aby dowiedzieć się o nim czegoś więcej i odkryć (być może dla wielu z nas nieznane) opowieści także o naszym mieście.

Na pewno nie może nas zabraknąć na czytaniu performatywnym doskonale przyjętego dramatu „Żywot i śmierć Pana Hersha Libkina z Sacramento w stanie Kalifornia” Ishbel Szatrawskej w reżyserii Daniela Adamczyka, które odbędzie się w Teatrze im. Adama Mickiewicza, a tuż po nim na spotkaniu z samą autorką, zatytułowanym „Między prawdą a fikcją. Losy Żydów na powojennej emigracji”. Kilka miesięcy temu udało mi się zobaczyć doskonały spektakl na podstawie tego dramatu w kieleckim teatrze, do czego bardzo zachęcam, ale przede wszystkim nie możemy przegapić spotkania z Szatrawską, które już 10 września.

Chętnie zobaczę też 9 września w Ośrodku Promocji Kultury Gaude Mater film krótkometrażowy – „BLACK LANDSCAPES”. To filmowy notatnik osobisty, zbiór zdarzeń i krajobrazów, które pozornie niepowiązane i przelotne kreślą krótką, kameralną opowieść o relacji między człowiekiem, naturą i cywilizacją. A zaraz po nim „Istnienia wrażliwe – portrety przedwojennych poetek żydowskich” – projekt literacko-muzyczny w reżyserii doskonale nam znanej Jolanty Stanisz.

Z niecierpliwością czekam również na spektakle/performansy, które zaplanowane są w dużej mierze w tkance miejskiej. „Odyseja” rozegra się na Dworcu PKP, „Pani Kowalska - choreomozaika” na Placu Solidarności i oczywiście wezmę udział w spacerze performatywnym, którego trasa rozciąga się między Placem Willenberga, Starym Rynkiem i Placem Bohaterów Getta. Na mojej liście znajdzie się też na pewno „VALESKA VALESKA VALESKA VALESKA”, czyli projekt na styku kabaretu, cyrku, kinderbalu i wystawy inspirowany życiorysem oraz twórczością Valeski Gert – niemieckiej tancerki, aktorki, artystki związanej z pantomimą i kabaretem.

Aktorki i aktorzy profesjonalni, ale także nieprofesjonalni będą mieli okazję także w tym roku wziąć udział w warsztatach gaga, czyli takich, gdzie można wspólnie tańczyć i odkrywać nowe możliwości swojego ciała oraz warsztatach tańca żydowskiego.

Wrzesień zapowiada się naprawdę ciekawie. Zachęcam, żeby nie zabrakło w waszych kalendarzach miejsca na wydarzenia, które przygotował dla nas Festiwal Tańca Współczesnego „Pamięć miasta”. Program znajdziecie na stronie: www.fundacjaperforma.com/pamiec-miasta

Festiwal „Pamięć miasta” dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego, w ramach programu „Taniec”, realizowanego przez Narodowy Instytut Muzyki i Tańca”. Projekt jest współfinansowany ze środków Związku Artystów Scen Polskich i Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historycznych w Polsce. Wydarzenie odbywa się pod honorowym patronatem Związku Artystów Scen Polskich – Stowarzyszenie oraz Prezydenta Częstochowy Krzysztofa Matyjaszczyka.

Fot. Natalia Kabanow, Anna Semenova, Sylwia Zawadzka