Człowiek Roku 1931 - Henryk Stalens

Znaczącym wydarzeniem w roku 1931 w Częstochowie było odznaczenie najwyższymi orderami francuskim i polskim Henryka Stalensa, przez kilkadziesiąt lat związanego z naszym miastem. Henryk (Henri) Stalens był przemysłowcem i dyrektorem w kilku fabrykach w Częstochowie i Lublińcu, społecznikiem i działaczem patriotycznym na rzecz Polski.

Urodził się w 1876 r. w Wattrelos, miejscowości na granicy belgijsko-francuskiej. Przez pewien czas pracował we Francji w jednej z fabryk włókienniczych należących do rodzin Motte i Meillassoux, a położonych w okolicach Roubaix (przy granicy z Belgią). Od roku 1895 pracował jako urzędnik w rozwijającej się fabryce włókienniczej Motte, Meillassoux, Caulliez i Delaoutre (przy ul. Krakowskiej) w Częstochowie. W 1907 r. został przeniesiony do Łodzi, gdzie objął stanowisko jednego z dyrektorów fabryki Paula Desurmonta, Mottego i synów.

W roku 1915, podczas I wojny światowej, wykazał się odwagą, przeciwstawiając się działalności Niemców, prowadzącej do pustoszenia przemysłu krajowego (konfiskowanie surowców, demontowanie i wywóz do Niemiec maszyn i urządzeń); Stalens ukrywał wówczas przed wywózką maszyny przędzalnicze. Aresztowany przez Niemców, był przetrzymywany w obozie jako zakładnik. W roku 1916 zwolniono go i powrócił do Łodzi.

W okresie powstań śląskich w latach 1919–1921 oraz plebiscytu na Górnym Śląsku, Stalens był jednym z dyrektorów przędzalni wełny Synowie Mottego, Meillassoux i Spółka w Lublińcu (mieście należącym wówczas do Niemiec). Dał się wtedy poznać jako gorący orędownik sprawy polskiej; na terenie powiatu lublinieckiego wspierał akcję powstańczą i plebiscytową, mające na celu przyłączenie Górnego Śląska do Polski. W fabryce, którą kierował w Lublińcu (później także jako dyrektor fabryki w Częstochowie) starał się zatrudniać byłych powstańców, także tych, którzy w wyniku walk stali się inwalidami.

W 1922 r. Henryk Stalens ponownie znalazł się w Częstochowie, obejmując stanowisko dyrektora naczelnego fabryki Mottego (od początku lat 30. XX w. była to fabryka „Union Textile”). W Częstochowie działał jako społecznik i filantrop wspierający szereg instytucji, m.in. Towarzystwo Dobroczynności dla Chrześcijan, Towarzystwo Opieki nad Bezdomnymi Dziećmi, schronisko Towarzystwa Ochrony Kobiet, oddział częstochowski Polskiego Czerwonego Krzyża. Z zamiłowaniem oddawał się pracy społecznej: w 1922 r. był współzałożycielem, a później członkiem honorowym Klubu Ogólnosportowego Victoria, członkiem Miejskiego Komitetu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego. Od roku 1930 należał do Rady Honorowej Stowarzyszenia Pracy Społeczno-Wychowawczej im. Marszałka J. Piłsudskiego, był też członkiem zarządów: Towarzystwa Budowy i Eksploatacji Teatru, Koła Przyjaciół Harcerstwa oraz Straży Ogniowej Ochotniczej.

Doceniano jego zaangażowanie w przyłączenie Górnego Śląska do Polski, w sierpniu 1922 r. uczestniczył (jako gość honorowy) w uroczystościach odznaczania przez Józefa Piłsudskiego powstańców z powiatu lublinieckiego i tarnogórskiego. W roku 1932, podczas obchodów w Lublińcu 10. rocznicy przyłączenia Górnego Śląska do Polski, zaproszono go do komitetu honorowego. W latach 1924–1939 przewodniczył kołu częstochowskiemu Związku Powstańców Śląskich. W grudniu 1930 r. uroczystą akademią i bankietem w Częstochowie obchodzono 35-lecie jego pracy zawodowej i społecznej w Polsce. 30 grudnia 1933 r. odbyło się uroczyste pożegnanie Henryka Stalensa jako dyrektora „Union Textile”. W tymże roku został dyrektorem i prezesem zarządu Fabryki Kapeluszy i Wyrobów Włókienniczych (przy ul. Garibaldiego 3). Był też współwłaścicielem Wytwórni Wyrobów Trykoto-Dzianych „Runo”.

Henryk Stalens wraz z rodziną mieszkał w Częstochowie w willi (zwanej pałacykiem Stalensa) przy ul. Słowackiego. Na początku lat 30. XX w. zamieszkał przy alei Wolności 34, zostawiając willę swojemu synowi. Po wybuchu wojny we wrześniu 1939 r. Stalens, obawiając się aresztowania przez Niemców (za działalność w okresie powstań śląskich), starał się wraz z rodziną wyjechać z Polski – przez Zaleszczyki do Rumunii, a później do Francji. Zatrzymany przez żołnierzy radzieckich, przez kilka miesięcy był przetrzymywany wraz ze swymi bliskimi w więzieniu we Lwowie. Po zwolnieniu dotarli do Francji. Stalens zmarł 8 lipca 1956 r. w Livry-Louvercy. Posiadał najwyższe odznaczenie francuskie – Order Narodowy Legii Honorowej (1931 r.). Za działalność patriotyczną i społeczną dla Polski udekorowano go w Częstochowie Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (7 lipca 1931 r.) oraz Złotym Krzyżem Zasługi (1938 r.).

W małżeństwie z Marią Houzé, która pracowała jako mistrzyni w fabryce włókienniczej, miał syna Andrzeja (André), urodzonego w 1903 r. w Częstochowie, który był zastępcą dyrektora fabryki Mottego, a od 1928 r. dyrektorem i udziałowcem fabryki kapeluszy. Andrzej, który ożenił się z częstochowianką, udzielał się na niwie sportowej; był znanym w mieście tenisistą ziemnym, pełnił funkcję wiceprezesa Klubu Ogólnosportowego Victoria. W czasie II wojny światowej przebywał we Francji. Z początkiem 1946 r. ponownie znalazł się w Polsce, był attaché francuskiego konsulatu generalnego w Katowicach. Córka Henryka Stalensa, Alfonsyna, była żoną dyrektora przędzalni w Lublińcu, Edwarda Meillassoux. Prawnuczką Henryka Stalensa jest znana aktorka francuska, Juliette Binoche.

Na fotografii Henryk Stalens po otrzymaniu Legii Honorowej w 1931 r.